یونسکو از سال ۱۹۹۴ روز ۵ اکتبر برابر با ۱۳ مهر را به عنوان روز جهانی معلم اعلام کرد. از آن زمان تاکنون این سازمان با همکاری چند نهاد فعال جهانی دیگر هر ساله و در این روز برنامه‌های ویژه‌ای برای گرامیداشت معلمان سراسر جهان برگزار می‌کند. در همین راستا و به عنوان یکی از کارهایی که انجام می‌گیرد، تهیه و اعلام شعاری متناسب با دشواری‌های جهانی حرفه‌ی معلمی و انتشار بیانیه‌ای مفهومی پیرامون موضوع مطرح شده در این شعار است.
شعار امسال روز جهانی معلم «معلمانی که برای آموزش کارآمد نیاز داریم: چاره‌جویی جهانی برای رویارویی با کمبود معلم» است که به کمبود فزاینده معلم در سراسر جهان اشاره دارد. در ادامه بیانیه مفهومیِ امسال (۲۰۲۳) آمده که یونسکو با همکاری سازمان جهانی کار، آموزش جهانی و صندوق بین المللی کودک منتشر کرده است.
«متن بیانیه»
معلم بودن این فرصت منحصر به فرد را برای ایجاد تأثیر متحول‌کننده و پایدار بر زندگی دیگران، کمک به شکل دادن به آینده‌ای پایدار و ارائه رضایت شخصی افراد فراهم می‌کند. با این حال، مساله کمبود معلم در جهان با شکلی بی‌سابقه نمایان شده است که کاهش شرایط شغلی و موقعیتی آن را تشدید کرده است. در سال ۲۰۲۳ روز جهانی معلم دستور کاری جهانی دارد: «اهمیت نشان دادن حرفه معلمی به عنوان حرفه‌ای که ارزشمند و دارای کرامت ذاتی است.»
می‌توان از طریق فعالیت‌های مختلف، از نقش حیاتی معلمان دفاع کرد و چالش‌های آنها را تحلیل و شیوه‌های الهام‌بخش برای جذب، حفظ و ایجاد انگیزه معلمان و مربیان را به نمایش گذارد. همچنین می‌توان روش‌هایی را که سیستم‌های آموزشی، جوامع و خانواده‌های معلمان آنان را می‌شناسند، قدردانی و فعالانه از آنها حمایت کرد و آن شیوه‌ها را به‌طور کامل بررسی نمود.
یونسکو از زمان تشکیل در راستای وظایف خود به عنوان بخشی از سازمان ملل و با هم‌اندیشی شرکای کلیدی خویش، برای تضمین حق بر آموزش، به عنوان کمکی برجسته به حقوق بشر و ایجاد صلح و دفاع از آن در جهان، تلاش کرده‌است.
این چشم‌انداز در چهارمین هدف از «اهداف توسعه پایدار» (سند ۲۰۳۰) آورده شده است که در آن تضمین آموزش با کیفیت، فراگیر و عادلانه تاکید شده و گسترش فرصت‌های یادگیری در طول زندگی برای همه دنبال می‌شود. با این حال این چشم‌انداز تنها با معلمانی دست یافتنی است که به خوبی پشتیبانی می‌شوند، دارای توانایی‌های حرفه‌ای بالا و با انگیزه هستند و می‌توانند آموزشی را ارائه دهند که نیازهای هر یادگیرنده‌ای را برآورده کند. باید بدانیم که حتی در جوامع علمی، صنعتی و فناوری‌‌‌های کنونی و هوش مصنوعی، معلمان همچنان در قلب فرآینده‌های یاددهی و یادگیری باقی می‌مانند. آنها در جایگاه کارشناسانی نشسته‌اند که توانایی کمک به همه را دارند تا در میان انبوهِ روزافزون داده‌ها و آگاهی‌های درست و نادرست حرکت کنند و آنها را درک کنند.
اما در زمانه‌ای که از تمام نظام‌های آموزشی انتظار می‌رود تا هر دانش‌آموزی را در مسیر پیشرفت خود حمایت کنند، ما در سراسر جهان با کمبود معلم روبه‌رو هستیم.
عامل‌های پرشماری در پدیدآوری این وضع پیچیده نقش دارند، به ویژه این واقعیت که حجم کاری معلمان افزایش یافته و شرایط [مادی و غیرمادی حرفه‌ی معلمی] دچار افت گردیده‌است و این شرایط سبب شده که حرفه‌ی معلمی جذابیت خود را از دست بدهد.
داده‌های جهانی تایید می‌کنند که در بسیاری از کشورها، معلمی دیگر برای نسل‌های جوان و بسیاری از معلمان کنونی حرفه‌ای جذاب نیست. با وجود این که اغلب معلمان حرفه‌ی خود را با اشتیاق پذیرفته‌اند، بسیاری از آنان به خاطر بدتر شدن شرایط کاری و افزایش خواسته‌هایی که از سوی مدیران، خانواده‌ها و دانش‌آموزان مطرح می‌شود، این حرفه را ترک می‌کنند.
یکی از دلیل‌های ترک این حرفه به رسمیت شناخته نشدن این حرفه و عدم احترام به آن است؛ این موضوع در کشورهایی که میزان پرداختی تناسبی با تخصص افراد ندارد، تایید شده است.
روز جهانی معلم امسال که در ۵ اکتبر/ ۱۳ مهر بزرگ داشته می‌شود، بر شعار وارونه کردن روندِ کاهش معلم از راه بهبود جذابیت حرفه‌ی آنان تمرکز خواهد داشت. این بزرگداشتها بر معنادار بودن این حرفه و ضرورت جذب و حفظ معلمان دارای شرایط در این شغل تمرکز خواهد داشت. یونسکو بر ضرورت دوگانه‌ی جذب جوانان به برنامه‌های آموزشی این حرفه و الزامات جذاب ساختن معلمی برای کسانی که مشغول این کار هستند، در راستای جلوگیری از فرسودگی معلمان پافشاری می‌کند.
از دیدگاه یادگیری مادام‌العمر، این بزرگداشتها باید شامل حرفه معلمی در سطح‌های گوناگون فرآیند آموزش، فضاهای آموزشی و شیوه‌های گوناگون یادگیری هم شود.
روز جهانی معلم در سال ۲۰۲۳ در زمینه‌ای گسترده‌تر از یک قرارداد اجتماعی تازه و دگرگونی‌های آموزش در این دوران چارچوب‌بندی شده‌است.
این کار از طریق فعالیت‌های کمیساریای عالی دبیر کل سازمان ملل متحد در مورد حرفه معلمی و پیگیری اجلاس آموزش و پرورش تحول‌آفرین اطلاع‌رسانی خواهد شد. این مساله باعث خواهد شد تا توصیه‌های حاصل از هر دو ابتکار برجسته شوند و از تجزیه و تحلیل جامع و داده‌های ارزشمند جمع‌آوری‌شده در تهیه گزارش جهانی معلمان که توسط یونسکو و کارگروه بین‌المللی معلمان برای آموزش ۲۰۳۰ (TTF) در پایان سال ۲۰۲۳ منتشر می‌شود، استفاده‌های بسیاری شود.
«یونسکو»، «سازمان جهانی کار»، «صندوق بین المللی کودکان» سازمان ملل و سازمان «آموزش جهانی»، چهار سازمانی هستند که روز جهانی معلم را برگزار می‌کنند. این سازمان‌ها تصمیم‌گیرندگان (به ویژه وزیران آموزش و پرورش)، آژانس‌های توسعه‌ای و یاری‌‌رسان [ در سطح جهانی، ملی و منطقه‌ای]، نمایندگان جامعه مدنی و نهادهای معلمی، سازمان‌های جوانان و بخش خصوصی را تشویق می‌کند تا برای جذابیت بیشتر حرفه معلمی از مسیر سیاست‌ها و برنامه‌های محلی، ملی و منطقه‌ای تلاش کنند. رویدادهای حمایتی (مانند برگزاری نشست، برپایی نمایشگاه، راه‌اندازی کارزار و تهیه پاداش) سازماندهی خواهد شد تا مسیرهای اطمینان بخشی را دنبال کنیم؛ مسیرهایی که می‌توانند معلمان مورد نیاز برای آموزشی را که می‌خواهیم در دسترس‌مان قرار دهد.
منبع: یونسکو